<html>
<head>
<meta http-equiv="Content-Language" content="en-us">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1252">
<title>Trí thức Việt Nam thời toàn cầu</title>
</head>
<body>
<p align="justify"><b><font face="Arial" size="2">Trí thức Việt Nam thời toàn
cầu hóa:</font></b></p>
<p align="center"><b><font face="Arial" size="2" color="#0000FF">Tư duy, kỳ vọng
và trách nhiệm</font></b></p>
<p align="center"><i><font face="Arial" size="2">(Trích kỷ yếu vinh danh Giáo sư
Đặng Đình Áng - nhà toán học Việt Nam).</font></i></p>
<div style="float: left; width: 141px; height: 19px">
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" width="100%" id="table3">
<tr>
<td>
<img border="0" src="tu%20duy%20ky%20vong%20trach%20nhiem.jpg" width="150" height="200"></td>
</tr>
</table>
</div>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Được hiểu như sự dịch chuyển (con
người, sản phẩm, thông tin) giữa các quốc gia, thậm chí liên lục địa, ngày càng
nhanh chóng, thông thoáng, toàn cầu hóa vừa là một tiến trình kinh tế, vừa là
một sự hòa nhập văn hóa. Nó đặt ra nhiều vấn đề mới cho những suy nghĩ về tương
quan giữa cá nhân và quốc gia, dân tộc.</font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Toàn cầu hóa tác động đến tư duy
và trách nhiệm của trí thức, đặc biệt là trí thức Việt Nam, ra sao? Câu hỏi này
không hàm ý rằng trí thức là quan trọng hơn những thành phần khác trong xã hội (một
người trí thức chân chính sẽ không có cái vĩ cuồng kênh kiệu ấy). Trí thức chỉ
là một thuộc tính, một tác phong, của nhiều ngành nghề thực tế (nhà giáo, nhà
văn, nhà báo...) và có thể trong những nhân thân khác mà trách nhiệm của họ là
quan trọng hơn. Nói đến trí thức ở đây chỉ là để giới hạn đề tài trong khuôn khổ
một bài viết. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Ngoài ảnh hưởng đến mọi người,
trong đó có trí thức, về thu nhập, việc làm, lối sống... toàn cầu hóa ảnh hưởng
đến sinh hoạt trí thức qua nhiều cách khác, sâu vào bản chất, bởi tiến trình này
tác động đến hai thành tố định hình sinh hoạt ấy, đó là khung tư duy và đề tài
suy nghĩ. Hơn nữa, trong chừng mực mà người trí thức có trách nhiệm đặc biệt với
xã hội (ở vai trò thuyết phục và hướng dẫn), toàn cầu hóa sẽ uốn nắn trách nhiệm
ấy, từ những kỳ vọng mà xã hội đặt ở họ trong bối cảnh mới này. </font></p>
<p align="justify"><b><font face="Arial" size="2">Tư duy: </font></b></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Đối với người trí thức mà xưa nay
sự ràng buộc địa lý là phải chấp nhận, có lẽ không hiện tượng nào của toàn cầu
hóa quan trọng bằng sự tiếp xúc giữa họ và thế giới đã trở thành nhanh chóng và
rộng rãi đến mức độ mà, chỉ vài thập kỷ trước đây, khó có thể tưởng tượng nổi.
Đứng đầu hiển nhiên là cuộc cách mạng thông tin và truyền thông do Internet,
nhưng cũng không nên quên là với chi phí đi lại ngày càng hạ, các cơ hội tham
quan, trao đổi với trí thức quốc tế ngày càng nhiều, dễ dàng. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Mở rộng cửa với toàn thế giới,
người trí thức không chỉ có thêm công cụ và nguyên liệu để học hỏi, nghiên cứu,
mà còn bị đặt nhiều vấn đề đương đại để suy nghĩ, chia sẻ với đồng nghiệp toàn
cầu. Đó không những là những vấn đề chính trị, xã hội, kinh tế, mà còn là văn
hóa và nghệ thuật. Tin tức sốt dẻo về những phát minh, lý thuyết mới về khoa học,
kỹ thuật (không chỉ trong ngành của mỗi người mà còn trong các ngành lân cận) sẽ
gợi cho trí thức những cảm hứng mới, và giúp họ kịp thời nhận ra những sai lầm
của mình. Ngược lại, diễn biến ở mỗi quốc gia cũng được khắp nơi theo dõi hàng
ngày, trở thành đề tài bàn bạc của trí thức quốc tế. Toàn cầu hóa là một sự hòa
nhập đa phương: học giả mỗi nước sẽ có nhiều thông tin hơn về các nước khác, do
đó tư duy thế giới sẽ bị ảnh hưởng bởi văn hóa, kinh tế, và kinh nghiệm lịch sử
của mọi quốc gia, trong đó có ta. </font></p>
<div style="float: right; width: 232px; height: 19px">
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" width="100%" id="table2">
<tr>
<td bgcolor="#CEE7FF">
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">
<span style="background-color: #CEE7FF">Giáo sư Đặng Đình Áng được
biết đến là một nhà toán học lớn; người thầy tận tụy; một nhạc sĩ
say mê sáng tác. Giáo sư là người đã có nhiều đóng góp lớn cho ngành
toán học nước nhà. Thông tin trong Đoàn xin gởi đến bạn đọc một số
nội dung trích từ kỷ yếu vinh danh Giáo sư Đặng Đình Áng - nhà toán
học Việt Nam.</span></font></td>
</tr>
</table>
</div>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Khi luồng trí thức Việt Nam nhập
vào đại dương trí thức thế giới thì kiến thức và khả năng của chúng ta cũng sẽ
được đánh giá theo những tiêu chuẩn khắt khe hơn, nhất là trong những lĩnh vực
mà chúng ta đương nhiên là "chủ nhà". Có một cái gì "lấn cấn", chẳng hạn, khi
các nghiên cứu về kinh tế hay văn hóa Việt Nam của người nước ngoài lại chi tiết
hơn, sâu sắc hơn, các nghiên cứu của học giả Việt Nam.</font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Một mảng quan trọng trong giao
diện giữa trí thức Việt Nam và trí thức quốc tế là thành phần trí thức Việt Nam
đang sống ở nước ngoài. Thử thách của thành phần này là làm sao hòa hợp tinh
thần quốc tế và bản sắc dân tộc. Sống ở nước ngoài, họ không thể không tiêm
nhiễm lối làm việc, cách nghĩ suy, thậm chí óc khôi hài của một nền văn hóa khác.
Đó là những bức tường vô hình (không như bức tường văn hóa đương nhiên giữa trí
thức ngoại quốc và trí thức Việt Nam), cần được ý thức và đòi hỏi một cố gắng
đặc biệt để vượt qua. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Đàng khác, cùng với những trí
thức xa quê từ các quốc gia khác (nhất là những nước ngoài phương Tây), trí thức
Việt Nam ở nước ngoài có cơ hội đóng góp vào "cái chung" của nhân loại, cụ thể
là trong nhánh "văn hóa tha hương", một "tư duy quốc tế" (cosmopolitanism) ngày
càng sống động và phong phú. Hầu như mọi thành phố lớn ở Âu, Mỹ, Úc ngày nay đều
có những cộng đồng người đồng hương với những hoạt động văn hóa đặc thù, gắn kết
với văn hóa bản địa. Đó cũng là một bộ mặt của toàn cầu hóa. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Nhìn xa hơn, như một số học giả
phương Tây nhận xét gần đây, toàn cầu hóa cũng sản sinh một giai cấp mới: đó là
những người ít gắn bó với bất cứ một quốc gia nào. Họ là những nhà khoa học
thường xuyên dự hội nghị, đi thuyết giảng khắp thế giới, những đại diện các công
ty đa quốc gia, những nhà ngoại giao, những nhân viên các tổ chức quốc tế... Họ
thông thạo nhiều ngôn ngữ, hôm nay ở nước này, ngày mai ở nước khác, khắp các
châu lục... Hầu như họ sống trên những chuyến bay dài, ngồi ở sân bay, ngủ ở
khách sạn... nhiều hơn ở chính "nhà" họ. Tinh thần địa phương, quốc gia của
những người này ngày càng lạt phai. Đó cũng là một xu thế khó cưỡng của toàn cầu
hóa. </font></p>
<p align="justify"><b><font face="Arial" size="2">Kỳ vọng:</font></b></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Tuy mỗi xã hội có một kỳ vọng
khác nhau về vai trò của trí thức trong xã hội ấy, và dù rằng gần đây, nhiều
người cho rằng vai trò này ngày càng lu mờ, vẫn có một sự đồng thuận ít nhiều
rằng người trí thức có trách nhiệm lãnh đạo đời sống tinh thần của xã hội. Nói
theo Giáo sư Stefan Collini (2006), người trí thức không bao giờ mất vai trò của
họ, chừng nào mà nhân loại còn muốn được hướng dẫn "sống như thế nào". </font>
</p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Và dường như nhân loại ngày càng
có nhiều vần đề cần sự hướng dẫn của trí thức. Thế giới không ngừng bị xâu xé
bởi các bất hòa chủng tộc, xung đột tôn giáo, đang đối diện với nguy cơ cạn kiệt
tài nguyên, thay đổi khí hậu... cần những bộ óc lớn chung sức tìm giải pháp. Gần
gũi hơn với đời sống hàng ngày là sự ô nhiễm và phàm tục hóa văn hóa do chính
làn sóng toàn cầu hóa thương mại và truyền thông. Người trí thức phải mạnh dạn
hướng dẫn và gạn lọc (qua thuyết phục) các trào lưu văn hóa đại chúng. Song, cần
nhấn mạnh, sự "hướng dẫn" này phải được vạch ra từ góc nhìn toàn cầu của chính
người trí thức. Nó phải xuất phát từ một trình độ lý luận cao, đượm tính nhân
bản, tôn trọng dị biệt. Nó không thể là một "phản xạ" có tính giáo điều, hoặc mù
quáng bảo lưu những tư duy lỗi thời, không còn thích hợp với thế giới mới.
</font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Trong thời đại toàn cầu hóa,
chính kỳ vọng mà một xã hội đặt ở trí thức của xã hội ấy cũng chịu ảnh hưởng căn
tính của tiến trình này. Nói cách khác, tư duy "toàn cầu" không chỉ là trách
nhiệm của người trí thức, nó là của toàn xã hội khi quy định trách nhiệm ấy. Kỳ
vọng của người Việt vào trí thức Việt Nam không chỉ ở sự đóng góp của họ cho đất
nước, nhưng còn ở đóng góp của họ cho nhân loại. Ngược lại, chúng ta cũng kỳ
vọng trí thức quốc tế góp phần tìm hiểu và phát triển nước ta. Sự thật là, người
trí thức có thể có nhiều liên hệ với nhiều quốc gia, nhiều chủng tộc khác nhau (ngay
trong phạm vi gia đình), bổn phận người trí thức là trung thực với lương tâm
mình, trong đó có thể là việc phục vụ cả nhân loại.</font></p>
<p align="justify"><b><font face="Arial" size="2">Trách nhiệm:</font></b></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Người trí thức Việt Nam phải ý
thức vai trò của mình trong cộng đồng nhân loại và tích cực dấn thân vào sinh
hoạt trí thức quốc tế, trong đó có trách nhiệm quảng bá văn hóa Việt Nam cho thế
giới. Trong giai đoạn phát triển hiện nay của nước ta, người trí thức cần bước
ra khỏi "tháp ngà", đóng góp suy nghĩ về những vấn đề thiết thực của đất nước.
Người trí thức Việt Nam sống ở nước ngoài cần luôn luôn trau dồi tiếng Việt,
theo dõi và tích cực tham gia vào sinh hoạt trí thức trong nước. Người trí thức,
căn bản, phải là một thầy giảng. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Chừng nào tinh thần dân tộc còn
là một thành tố của nhân thân, chừng ấy người trí thức cần đặt nó làm giềng mối
trong tư duy của mình. Trí thức Việt Nam cần theo dõi mọi mặt diễn biến của quốc
gia, đắm mình trong mạch văn hóa của đất nước, đủ tự tin để "phóng lên" từ căn
bản ấy đến khám phá và phân tích những vấn đề mới, trong chuẩn mực học thuật.
Xây dựng quốc gia, đóng góp vào tiến bộ, công bình nhân loại, trong tinh thần
nhân bản. Ý thức tự do phải là căn bản của cốt cách trí thức, và người trí thức
chân chính phải có can đảm thực hiện sự tự do đó trong suy nghĩ của mình. </font>
</p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Song, người trí thức phải thực tế,
sáng suốt chấp nhận vai trò của mình trong một thế giới không ngừng thay đổi.
Thực vậy, với toàn cầu hóa, sinh hoạt kinh tế, khoa học, công nghệ càng nhộn
nhịp, tinh thần thực dụng càng được tôn sùng, thì người trí thức "chuyên nghiệp"
sẽ phải chia sân với các nhà quản lý, các nhà khoa học, các doanh nhân, những
nhà hoạt động xã hội... Như bất cứ trí thức nơi nào khác, trí thức Việt Nam cần
ý thức vai trò của mình trong cộng đồng dân tộc (và nhân loại) với tinh thần
trách nhiệm, nhưng khiêm cung, hòa nhã. </font></p>
<p align="justify"><font face="Arial" size="2">Người trí thức phải mạnh dạn
hướng dẫn và gạn lọc (qua thuyết phục) các trào lưu văn hóa đại chúng. Song, cần
nhấn mạnh, sự "hướng dẫn" này phải được vạch ra từ góc nhìn toàn cầu của chính
người trí thức. Nó phải xuất phát từ một trình độ lý luận cao, đượm tính nhân
bản, tôn trọng dị biệt. Nó không thể là một "phản xạ" có tính giáo điều, hoặc mù
quáng bảo lưu những tư duy lỗi thời, không còn thích hợp với thế giới mới.
</font></p>
<p align="right"><font face="Arial" size="2"><i><b>Sưu tầm</b></i></font></p>
</body>
</html>